Sunday, January 04, 2009

New Chamorro Column in PDN

Titulon este na lucha
January 6, 2009
Pedro Onedera
Guam PDN

Frefresko ha' i risolusion siha sigun gi i tinituhon-hu ni' este na cho'cho', tåtkumu tinige' CHetton Galaide'. Ti bai hu sångan mås put i titulu pues bai hu nå'i i manmananaitai chånsa para u ma empåtte hinasso yan ideha siha gigon ma taitai håfa i tinige'-hu na kuentos. Sa' put i para u gaige este na lucha gi i uepsait, ohalåra mohon na este para fine'nana na respuestasion-ñiha gi i lichå-hu. Sigun gi chinaddek, kumeke'ilekña i licha, chetton i galaide' ya bai hu sotta ha guihi. Dikike' i galaide' ya ti siña ha upos i ribentasion. Humuhuyong i sakman gi i maktingan para guatu noskuåntos isla siha. Sa' put para bai hu fångge' put mismo Guam ha', ti bai hu na'huyong nomåsdi nisisåriu na asunto siha ya bai hu sotta ha' i tinige'-hu put Guam ya Guam ha' chi-ña.


Sigun gi i guinaiya-ku nu i fino'-hu yan i ketturå-hu, hu chule' este na chånsa para bai kontrebuyi i Pacific Daily News lucha para kada fine'nana yan mina'tres na Måttes kada mes sa' manmalago' para u ma fatta i fino' håya på'go. Åntes di på'go, ayu ha' a'annok gi i pappet di'åriu i yininga' Juan Malimanga yan gi fihon-ña gi parehu påhina, i che'cho' yininga' Frank Perez ni' chumetton yan fina' leksion put i lengguåhi ni' hagas chine'gue nu i Dibision i Fino' Chamoru yan Espesiåt Prugråma ginen i Sesteman Eskuelan Pupbleko. Hu tåtangnga na bai hu cho'gue este kontiempo put para u guaha otro na tinaitai para i pipbleko yan olaha' mohon na hågu i tumataitai i tinige'-hu, un nå'i animu gi taddong hinasso sa' put i nina'setben fino' håya guini gi iya Mari'ånas.

Siña ha' bai hu buska i finaloffan hagas na tiempo, annai hu rikumenda iya Pacific Daily News na u ma na'guaha maskeseha un lucha ha' gi simåna osino un biåhi gi i mes ni' ma tutuge' gi i fino' CHamoru kosaki u sedi i manmananaitai para u fanrespuesta ni' ginen editot na kåtta put håfakao na asunto. Ha chatge yu' un editot manehadora ya ha dulalak yu' huyong gi i efisinå-ña ya annai ha faisen yu' si David V. Crisostomo para bai hu cho'gue este na cho'cho' på'go na biåhi, umapurao yu' ya ensigidas hu disidi para bai hu cho'gue.

Sa' put ilek-hu na nuenuebu ha' i sakkan ya bula para bai hu fåna' gi manmamaila', ti bai hu na'ta'lo i hafa maloffan esta. Mistet, bai hu abiba iya Pacific Daily News sa' nuebu este na kinalamten para siha ya ma faisen mismo guåhu ni' gumuaiya yan tumungo' håfa mismo takhilo' guinaiya-ku, i fino' CHamoru.

Pues estague' i lichå-hu ni' para u fanemfotma, fanina, faniduka, yan siña ha' lokkue' para u fanensora, fanna'lebbok hinasso, yan fanestotba taotao. Achokha' taimanu, apurao yu' ya magof yu' mångge' un kontiempon lucha para i Pacific Daily News. Yanggen guaha asunto siha ni' malago' hao un tuka', i-mel yu'. Yanggen guaha umestototba hao, na'tungo' yu' lokkue'. Bai hu tituyi sinangån-mu, maolek pat ti maolek. Lao, gaige yu' guini para bai hu fångge' gi i fino'-hu ni' hu tungo' desdeki kinahulo'-hu. Ohalåra suinette!

Asistånten prufesot si Peter R. Onedera para Fino' CHamoru gi iya Unibetsedåt Guåhan na Kulehon Åtten Liberåt yan Inestudion Lina'la', Dibision Humanidåt. I-mel gui' giya onedera@uguam.uog.edu.

No comments: